معصومان (ع) همواره با اجتماع و سیاست و جریانات سیاسی اجتماعی در ارتباط بوده اند. کتاب حاضر به تبیین جایگاه امامت و رهبری اهل بیت (ع) می پردازد و با توجه به شرایط سیاسی تاریخی و سیرهٔ رفتاری و عنایت به منابع روایی، اصول رفتاری و سیرهٔ امامان دربارهٔ موضوعات ذیل را بررسی می کند:
دلایل قیام نکردن امامان معصوم؛ اصل تدریجی بودن دعوت؛ اصل رهبری سیاسی؛ اصل تعیین وصی و جانشین؛ اصل تربیت نیروهای صالح و آگاه؛ اصل تقویت پایگاه مردمی و اجتماعی؛ اصل ارتباط با شیعیان؛ اصل صبر و شکیبایی؛ تاکید و اهتمام بر
اتحاد مسلمانان و اصل مهم آماده سازی جامعه برای ورود به عصر غیبت. در ادامۀ تحقیق، نقش اصلاحی ائمه در عرصۀ علمی فرهنگی و ارتقای بینش دینی سیاسی جامعه مورد توجه قرار گرفته که در قالب این موضوعات بررسی شده است: تحکیم مبانی عقیدتی و باورهای دینی جامعۀ اسلامی، مبارزه با خرافات، بدعت ها و امور بی اساس، پایه گذاری نهضت عظیم علمی و تربیتی و فرهنگی، و همچنین اهتمام جدی به اصل امر به معروف و نهی از منکر. به مواضع و سیرهٔ معصومان دربرابر جریان ها و نهضت ها و انقلابیون مخالف نظام های حاکم نیز پرداخته شده که نتیجۀ رفتار ایشان مبتنی بر این سه اصل بوده است: اصل تایید جریان ها و نهضت ها و قیام های مکتبی، اصل عاقبت اندیشی و حفظ مصالح عالی جامعۀ اسلامی و اصل هوشیاری دربرابر شخصیت ها و جریان های مرموز و فرصت طلب. با بیان این مقدمه و به منظور روشن شدن اصول و شیوهٔ جریان شناسی عصر معصومان، سه گفتار را مورد بررسی قرار خواهیم داد؛ در گفتار اول، به مقولۀ تاریخ نگری و تاریخ نگاری، در گفتار دوم، به کلیاتی از بحث جریان شناسی و در گفتار سوم، به منابع بحث حاضر، یعنی جریان شناسی تاریخی خواهیم پرداخت.

شهيد محراب آيتاالله سيّدمحمّدباقر حكيم (قدّس سرّه الشريف) با بهرهگيري از روش تحليلي به منظور درس و عبرت گرفتن از سيرهي بابركت اميرالمؤمنين و سيّدالوصيّين، كه از زمان طلوع اسلام تا شهادت حضرت (عليه السلام) سرشار از رويدادهاي مهمّ و سرنوشتساز بود، به بررسي برخي از ابعاد زندگي ايشان، همّت گماشته و آن را مورد كنكاش قرار داده است.