انسان شناسی و خودشناسی

آیا انسان شناسی همان خودشناسی (معرفة النفس است؟ در آغاز میباید تفاوتهای انسان شناسی با خودشناسی را بازگوییم؛ انسان شناسی نوعی شناخت کلی و حصولی نسبت به انسان است، اما معرفت حاصل از خودشناسی جزئی، شخصی و حضوری است. هر شناختی که ما از خودمان داریم با حذف ،خصوصیات بر همه انسانها تعمیم پذیر است.

اینکه من میتوانم ببینم بشنوم سخن بگویم …. اموری است که اول در خود مییابیم و سپس به سایر انسانها نسبت می‌دهم عکس این مطلب نیز درست است هرچه را که به صورت کلی دربارهٔ انسان می‌دانم چون من هم فردی از آن کلی هستم پس در مورد من نیز صادق است.

بنابر این میتوان گفت آیات و روایاتی که در مورد معرفة النفس وارد شده به گونه ای مستقیم یا غیرمستقیم به انسان شناسی نیز اشاره دارد مثلاً مقصود از «من عرف نفسه فقد عرفربه» این نیست که اگر من بدانم نامم چیست در چه تاریخی به دنیا آمده ام، چند کیلو وزن و یا . . . .

 مکتب‌های لذت گرا

براساس آنچه در تاریخ فلسفه گفته میشود مکتب دنیا گریزی در یونان پس از لذت گرایی به عنوان جنبشی در مقابل آن شکل گرفت در مکاتب لذت گرا با این استدلال که انسان ذاتاً لذت جوست، بر ارزش ذاتی لذت تأکید می‌شود. اینان رسیدن به لذت را مایه کمال انسان می‌دانسته سعادت را به برخورداری هرچه بیشتر از لذات تعریف می‌کنند همانگونه که پیش از این نیز اشاره شد اینکه سعادت و لذت با یکدیگر رابطه دارند و رسیدن به سعادت مقارن نوعی احساس لذت و سرور می‌باشد امری پذیرفتنی است اما نمی‌توان گفت هر لذتی موجب سعادت است چه بسا لذاتی که رنج و پشیمانی به دنبال دارند و در نهایت کام انسان را تلخ می‌گردانند و ای بسا رنج‌هایی که لذتهایی در پی می‌آورند.

البته بیشتر لذت گرایان نیز به این مسئله توجه داشته‌اند و برخی از آنها نیز با رد لذت گرایی مطلق کوشیده‌اند معیارهایی برای لذت سعات بخش ارائه کنند به استثنای آریستیپوس ـ که اغلب او را بنیانگذار این مکتب معرفی می‌کنند و لذت آنی و شخصی را معیار سعادت می‌دانست ـ سایر نمایندگان بزرگ این مکتب تلاش کرده‌اند با ارائه معیارهایی لذت را به مواردی خاص محدود کنند اپیکور – بنیانگذار مکتب اپیکوریسم – عقل را در گزینش لذات حاکم می‌داند. وی قائل است انسان باید با عقل ،خود لذات را ارزیابی کند و آن لذتی که با دیگر لذت ها کمتر در تعارض است یا رنج کمتری را به دنبال دارد به عنوان امر خیر و موجب سعادت برگزیند. مکتب سودگرایی یا منفعت عمومی نیز نوعی از مکتب لذت گرایی است؛ زیرا پرچمداران این . . .